Atli Týr Ægisson

Fædd 11. desember 1930
Dáin 22. janúar 2024.

Hún amma er dáin. Þó að ég hafi verið búinn undir það nýlega að svona skyldi fara einhvern næstu daga var ég samt svo óviðbúinn því. Amma var kona sem ég hélt innst inni að yrði alltaf til staðar! En svona er þetta líf. Það er nú samt sæmilegur árangur hjá henni að ná þessum háa aldri. Því ná nú ekki allir!

Amma var sú yngsta af tólf systkinum sem fæddust og ólust upp á Syðra-Lóni á Langanesi á fyrri helmingi síðustu aldar og sú síðasta sem var eftirlifandi úr systkinahópnum. Þau ólust upp lengst norður á landi. Svo kynntist hún afa. Hann var fæddur og uppalinn vestast á Vestfjörðum. Lengra út á landið í hvora áttina er varla hægt að komast. En einhvernveginn það æxlaðist að þau hittust, komandi hvort úr sínum fjarlæga landshlutanum. Og þau hófu búskap í enn einum landshlutanum, í Borgarnesi. Þaðan man ég eftir þeim. Ömmu og afa í Borgó.

Í Borgarnes var gott að fara til að komast í burt frá þessu öllu. Burt frá raunveruleikanum, hversdagslífinu og áhyggjum daglegs lífs. Þórólfsgatan var Borgarnes. Borgarnes var Þórólfsgatan. Þar var öryggi æskuáranna.

Í Borgarnesi gisti ég í fyrsta skipti að heiman, fjarri pabba og mömmu. Í skáparúminu í svefnherberginu hjá ömmu og afa. Og líklega öll barnabörnin sem á eftir komu. Við elskuðum öll skáparúmið. Þangað til við vorum orðin of stór til að sofa í því.

Í ömmu var öryggið. Hún sá til þess að ég hefði það sem best á meðan ég gisti hjá henni. En hún var líka hæfilega frjálsleg í uppeldinu, eins og ömmur eiga að vera. Hvar annars staðar en hjá ömmu fékk maður kókópuffs í morgunmat á þriðjudegi eða appelsín, kók eða sykrað appelsínudjús með hversdagskvöldmatnum?

Amma var sáttasemjarinn. Hún vildi hafa öll barnabörnin jöfn og að þau sætu öll við sama borð. Jæja, ókei þá. Litlu stelpurnar máttu vera með á fundum Leynifélagsins. En stóru krakkarnir áttu það samt og réðu. Litlu stelpurnar fengu að vera með, af því að amma sagði það. En þó bara að nafninu til, á pappírunum.

Hún naut þess að ferðast. Hvort sem það voru skreppitúrar upp í bústað eða ferðalög til framandi landa. Eða eitthvað þar á milli. Amma og afi fóru í ótal ferðalög til nálægra og fjarlægra landa, að mér fannst. Og þau kunnu að tala útlensku! Og fram að unglingsárum gat maður verið viss um að fá frá þeim einhverja minjagripi frá þessum útlöndum þegar þau kæmu heim.

Ég fór eitt skipti með þeim til Stokkhólms, ásamt hluta fjölskyldunnar. Siglingar um sænsku skerjagarðana. Dagsferð til Álandseyja. Gisting í aflögðu fangelsi á Långholmen. Stokkhólmur var snilld.

Svo var Þórólfsgatan ekki lengur. Amma og afi ákváðu að minnka við sig og fluttu í Hamravíkina. Nýja húsinu fylgdi þó sama hlýjan og öryggistilfinning æskuáranna sem maður fékk við að koma upp í Borgarnes. Þó að fullorðinsárin væru nú tekin við. Þar var afi með henni í tæpt ár, áður en hann dó. En stórfjölskyldan hélt áfram að hittast heima hjá ömmu. Hamravíkin var nógu stór til að við kæmumst þar öll fyrir. Nýja húsið tók við sem félagsheimili fjölskyldunnar.

Amma tók húsmóðurhlutverkið alvarlega. Enda var hún húsmæðraskólakennari. Öll matarboðin á gamlárskvöld og grillveislurnar á sumrin. Og reyndar á öllum öðrum árstímum líka. Hún leit á það sem sitt hlutverk að sjá til þess að allt væri komið á borðið og öll væru með nógan mat á disknum. Það kom ekki til greina hjá henni að setjast niður og slaka á. Jafnvel þó við værum orðin fullorðin og gætum bjargað okkur sjálf. Undir stjórn ömmu skyldu allir vera með nóg að borða og drekka. Alltaf!

Ferðalögin urðu fleiri. Fjöruferðir um páskana voru fastur liður hjá stórfjölskyldunni. En ferðir til fjarlægari staða voru líka á dagskrá. Til Würzburgar í Þýskalandi og Edinborgar í Skotlandi. Og útilegur víða um landið. Til dæmis á Snæfellsnesi. Í einni útilegunni stoppuðum við í Rauðfeldsgjá á Snæfellsnesi. Mér fannst það töff hjá áttræðri konunni að ganga alla þessa leið upp í gjána. Öll þessi ferðalög með ömmu með í för hafa skapað ógleymanlegar minningar.

En nú er þessu lokið hjá ömmu. Hér væri hægt að minnast á svo margt annað. En hér er bara stiklað á stóru. Örfá minningabrot sem koma upp í hugann, svona rétt eftir að hún er farin. Nú er hún ef til vill einhversstaðar á göngu inni í eilífðinni með afa, þ.e. ef við trúum á líf eftir þessa jarðvist. Eða að skemmta sér einhversstaðar með systkinum sínum, öllum saman.

Ég er þakklátur fyrir þennan tíma sem hún var hluti af lífi mínu. Takk fyrir allt saman, amma! „Að hugsa til þín, það gerir mér gott. Ég finn styrk í því þó sért farin á brott,“ söng Mugison nýlega. Það ættu allir að eiga svona ömmu!

Frétt í framvindu

Hvernig byrjaði þetta?

Það var fimmtudaginn 5. maí 2022.

Ég var búinn að vera með smá verk í hnénu þennan dag, eins og ég fæ stundum. Kannski eitthvað vitlaust álag eftir sundið sem ég fór í daginn áður. Ég fór í göngutúr eftir vinnu, til að reyna að ná verknum úr mér, eins og hefur virkað þegar þessi verkur tekur sig upp.

Ég var kominn niður á Austurvöll. Þá finn ég að það brakar og brestur eitthvað í hnénu. Eins og ég sé að fara úr lið, eða eitthvað. Og það verður allt í einu ógeðslega vont að stíga í fótinn.

Ég náði þó að skakklappast yfir í Stóra gula bílinn og fara með honum heim. Þegar heim var komið setti ég eitthvað teygjuband utan um hnéð. Það styður aðeins við. En ég er ennþá jafn aumur.

Slysó

Helgina notaði ég til að spila á tónleikum og fara í partý eftir tónleikana. Það kom ekki til greina að sleppa þessum viðburðum þrátt fyrir meiðslin. Ég var búinn að komast að því hvernig ég ætti að stíga í fótinn án þess að það yrði sárt.

Mánudaginn 9. maí fór ég svo upp á bráðamóttöku til að láta líta á þetta. Ég fór í röntgenmyndatöku. Niðurstöður hennar voru þær að þetta væri svokölluð liðmús. Þ.e. bein- eða brjóskflís sem flækist út í liðamótin.

Læknirinn á bráðamóttökunni ráðlagði mér að panta tíma hjá heimilislækni, til að fá vísun til bæklunarlæknis. Nánast strax við heimkomu panta ég tíma hjá heimilislækninum. En bara símatíma. Því ég held að það sé nóg. Líður nú og bíður.

Hvað segir læknirinn?

Níu dagar. Ég er misjafn. Get stundum gengið með teygjubandið utan um mig. En bara hægt. Jafnvel gengið stuttar vegalengdir innandyra án þess að vera með hlífina. Get tekið til, þurrkað af, ryksugað og skúrað heima hjá mér. Aðrir dagar eru verri. Þá vildi ég helst vera með staf, hækju eða hjólastól.

Að morgni miðvikudagsins 18. maí hringir læknirinn í mig. Ég falast strax eftir þessari tilvísun sem bráðamóttökulæknirinn mælti með. En heimilislæknirinn hefur strax sínar efasemdir.

Það er margra mánaða bið eftir að komast að hjá bæklunarlækni. Næsta skref er því að fara í segulómskoðun á heilsugæslunni til að skoða þetta betur. Því röntgenmyndir segja ekki endilega alla söguna. Enn tekur við bið, takk fyrir. Eða fram til 30. maí. Og ég hef á tilfinningunni að þetta sé ekki síðasta biðin í þessari sögu.

Hjá Heilsugæslunni

Bið, endalaus bið, sem bara styttist ei neitt.

Þessir tólf dagar líða. En ég er samt allur að skána. Er samt alltaf með stuðningshlífina utan um hnéð.

Ég get gengið sífellt lengri vegalengdir innanbæjar, á jafnsléttu, og líka stuttar, aflíðandi brekkur. Get líka gengið upp og niður tröppur, og jafnvel án þess að styðja mig við handrið. Fer í stutta göngu úti í guðsgrænni náttúrunni einn daginn.

Er sífellt minna og minna haltrandi ef ég er með stuðningshlífina. En stíg samt ennþá laust í fótinn. Treysti mér líka til að vera án hlífarinnar innanhúss, heima hjá mér.

Og það kemur að læknisheimsókninni.

Ég afklæðist og sýni lækninum hnéð. Hún þuklar það, beygir og sveigir, en ég finn ekkert til á meðan. Hún sér því ekki ástæðu til að ég fari í áðurnefnda segulómskoðun – a.m.k. ekki strax. Tekur þó eftir einhverri bólgu eða liðvökva og skrifar upp á bólgueyðand lyf. Vill ekki fara út í frekari aðgerðir, t.d. stinga á bólguna, af ótta við að það geri illt verra. Gefur mér líka tilvísun í myndgreiningu. Ég ætti þó ekki að nýta mér hana strax. Heldur bíða og sjá hvernig þetta þróast með sumrinu.

Ég ætti því að geta haldið áfram að ganga – jafnvel farið í sund og fjallgöngur aftur – ef ég bara byrja rólega – eftir því sem tíminn líður.

Framhald síðar.